Ir o contido principal
DESCUBRIR

Pazos: casas señoriais das Rías Baixas

A riqueza arquitectónica, cultural e botánica dos pazos da provincia de Pontevedra permitirache descubrir o modo de vida das familias nobres galegas fai máis de tres séculos. Hoxe, moitos deles albergan museos, bodegas e xardíns de visita pública con especies dos cinco continentes e cunha raíña: a camelia

No século XVII os pazos galegos abandonaron a súa finalidade defensiva e convertéronse, de forma progresiva, en residencias señoriais que hoxe presumen dun importante valor arquitectónico, paisaxístico e botánico. A provincia de Pontevedra conserva excelentes construcións con máis de tres séculos de historia ás súas costas durante os que foron testemuñas de acontecementos de gran relevancia histórica, acolleron a grandes políticos e foron escenario de faladoiros entre intelectuais.


Poder, cultura e patrimonio danse a man nesta impresionante ruta polos conxuntos máis singulares das Rías Baixas, hoxe reconvertidos na súa maioría en museos, bodegas e espazos de gran valor paisaxístico. Así o demostra que tres deles lograsen ser distinguidos como Xardíns de Excelencia Internacional de Camelia: A Saleta, Quinteiro da Cruz e Rubianes.


Capelas, hórreos, cruceiros, estanques, fontes e árbores centenarias realzan a espectacularidade dos pazos de Pontevedra. Chama á súa porta e descubrirás un impresionante patrimonio histórico que ten as súas orixes en plena Idade Media e que se soubo reinventar a través dos seus viñedos, das súas visitas guiadas ou dos proxectos de restauración. Atoparás edificacións de épocas e estilos arquitectónicos moi distintos, con xardíns de tradición inglesa ou francesa capaces de encapsular o tempo e mergullarte na apaixonante vida palaciana dos séculos XVIII e XIX.
 

Desplegable
Título
Pazo de Oca (A Estrada)
Descripción

Na parroquia de Santo Estevo de Oca existía unha antiga fortaleza desde o século XII, pero os primeiros vestixios materiais que se conservan do edificio datan de mediados do século XV e son contemporáneos dos primeiros señores de Oca dos que existe constancia documental: Álvaro de Oca e o seu fillo Suero. A propiedade, de estilo barroco, pasou polas mans da familia Neira, os Gayoso ou a Casa de Comarasa ata integrarse no patrimonio dos duques de Medinaceli.


Andrés Gayoso e o seu fillo Fernando foron os promotores da remodelación e ampliación do conxunto; tamén se lles atribúen o deseño e a construción dos dous estanques que constitúen o eixo central dos seus espectaculares xardíns. A auga realza a maxestade deste impresionante conxunto botánico, sen esquecer pasear pola carreira de tileiros ou internarse na parte do xardín reservada para figuras de buxo inspiradas en contos e cancións populares.
 

Pazo de Oca

O pazo de Oca, coñecido como o Versalles galego pola xeometría e gran variedade de especies do seu xardín, está declarado ben de interese cultural (BIC) e conserva a súa dobre vertente de utilidade e beleza. As plantacións ornamentais da propiedade conviven con viñedos, hortas de kiwis e coleccións históricas de maceiras. Trátase, sen ningún tipo de dúbida, dun dos pazos galegos máis señoriais e mellor conservados. Pódese visitar en calquera época do ano ou alugar algún dos seus salóns para eventos.

Título
Pazo Quiñones de León (Vigo)
Descripción

As primeiras noticias do actual pazo Quiñones de León son do século XVI, porque alí hai unha torre medieval denominada Lavandeira, propiedade da familia Tavarés. Dedúcese pola inscrición do escudo de armas na entrada principal que o edificio actual se levantou entre 1665 e 1670. No século XIX, Fernando Quiñones de León e de Francisco-Martín realiza as reformas que lle conferirán o seu aspecto actual e deseña os seus formidables xardíns, hoxe un punto de encontro para varias xeracións de viguesas e vigueses.


En 1924, doouse a propiedade á cidade e o parque, antes privado, abriu as súas portas ao público. Este espazo divídese no xardín de acceso, no roseiral, no xardín francés, no xardín inglés, tamén coñecido como pradería do Té, na solaina e no bosque. En 1984 arrincou o proxecto de limpeza e mellora do parque: ampliouse a estrada que hoxe o divide en dous e creouse unha lagoa seguindo os bosquexos do arquitecto paisaxista Francisco de Sales.

Pazo Quiñones de León

Foi declarado xardín histórico BIC en 1955 e, en 1991, as súas competencias trasladáronse á comunidade autónoma. O pazo alberga un museo con coleccións de pintura, escultura, artes aplicadas e fondos de extraordinario interese para descubrir a historia de Vigo.

Título
Pazo de Lourizán (Pontevedra)
Descripción

O pazo de Lourizán viviu a súa etapa de maior esplendor despois de que Eugenio Montero Ríos o adquirise no século XIX, que, en 1909, encargoulle a Jenaro de la Fuente a reforma do impoñente edificio rodeado de 54 hectáreas de terreo. Foi nesta etapa cando se incorporaron as súas características galerías acristaladas e as terrazas superiores. A primeira referencia histórica á leira onde se atopa o edificio é un documento relixioso de concordia entre clérigos de 1320.


A suxestiva beleza do inmoble vese realzada porque a comezos do século XX era epicentro político e social da provincia. A nivel arquitectónico, destacan a súa espectacular escalinata, a ornamentada fachada e a cuberta de lousa de estilo francés. Ademais, conta cun hórreo de gran tamaño do século XVIII. O xardín das Rías merece unha mención especial: conta cunha gruta e cunha fervenza no seu arranque, e cun arroio con meandros e pontes cuberto por un dosel arbóreo espeso e alto.
 

Pazo de Lourizán

Os herdeiros de Montero Ríos non podían facerlles fronte aos gastos de mantemento da propiedade e, na segunda década do século XX, vendérona á Caixa de Aforros Provincial. O pazo está en mans da Deputación de Pontevedra desde os anos corenta e, na actualidade, acolle o Centro de Investigación Forestal de Lourizán.

Título
Pazo de Rubianes (Vilagarcía)
Descripción

A visita ao pazo será unha experiencia inesquecible camiñando entre viñedos e exuberantes camelias. A orixe da casa de Rubianes hai que buscala na Idade Media, cando no século XII a familia Caamaño, titular da casa de Noia e fundadora de Vilagarcía de Arousa, establécese no estuario arousán. O pazo fundouno García de Caamaño en 1411 e Jacobo Ozores reconstruíuno 300 anos despois. Trátase dunha construción de planta rectangular rodeada polo viñedo máis extenso da comarca do Salnés.


No século XVIII, o señor da casa de Rubianes é desterrado a Francia e, cando regresa, atópase a propiedade moi deteriorada, polo que decide reconstruíla cos servizos dun arquitecto francés que lle outorga o aspecto actual.

Pazo de Rubianes

Cunha superficie de arredor de 70 hectáreas, as súas uvas cultívanse entre camelias. Crese que o primeiro intento ornamental realizado na propiedade data de 1714, cando o edificio primitivo se transformou nunha casa señorial. O estanque da ra, co seu enreixado e a súa pérgola, é a estrutura máis importante do xardín primitivo. O parque botánico é hoxe xardín de excelencia internacional de camelia grazas a máis de 4 500 exemplares e está aberto ao público.

Título
Pazo Quinteiro da Cruz (Ribia)
Descripción

Esta antiga casa de labranza do século XVIII está situada en pleno val do Salnés e é un excelente exemplo da arquitectura neoclásica galega. Nos anos setenta, a propiedade foi adquirida pola familia Piñeiro Lago, que restaurou o pazo, o patio e as edificacións contiguas. A súa entrada está presidida por un espectacular hórreo de pedra de 15 metros de lonxitude, o que o converte nun dos exemplares máis singulares de Galicia.


Na propiedade tamén se conservan unha capela e unha pila bautismal románica do século XII. Pero o elemento máis singular é o seu xardín de excelencia internacional de camelia, deseñado a principios do século XX polo paisaxista francés Dorgambide e rodeado de árbores e bosques de carballos, castiñeiros, piñeiros e loureiros. O pazo Quinteiro da Cruz conta ademais con viñedos de uva albariña, coa que elaboran o seu propio viño nunha bodega anexa.

Pazo Quinteiro da Cruz

Esta construción señorial ten a alma dun museo ao aire libre, xa que acolle máis de 300 especies botánicas distintas procedentes dos cinco continentes. Creáronse recentemente o bosque das Palabras, inaugurado en 2014 pola escritora Nélida Piñón, e o denominado xardín oriental. Pódese visitar durante todo o ano e finalizar a xornada saboreando un albariño Quinteiro da Cruz ou un té verde, tamén da casa.

Título
Pazo de Liñares (Lalín)
Descripción

Trátase dun pazo do século XVII fundado por Álvaro Núñez Taboada. Estivo habitado ata principios do século XX, aínda que na súa última etapa estaba reservado só como residencia de vacacións. A nivel arquitectónico, os elementos máis interesantes do seu interior son a biblioteca, un expositor de armas e unha pila bautismal románica. A construción, de estilo barroco, conta cunha gran balconada e conserva no seu exterior unha capela, as casas do servizo, dous fornos, un alpendre, un hórreo e un pombal.


Neste palacio naceu o aviador Joaquín Loriga, coñecido por realizar en 1926 o voo Madrid-Manila en 17 etapas e 33 días. Trátase do pazo máis señorial das terras de Deza, unha das xoias da arquitectura rural galega. Foi bautizado por Emilia Pardo Bazán como O Palacio do Recordo. O último dono que o ocupou foi José Cano Otero, presidente da Academia de Medicina e Cirurxía de Galicia.
 

Pazo de Liñares

O Concello de Lalín adquiriu o pazo en 2002 e foi declarado BIC en 2009. Unha reforma recente devolveulle o esplendor do que gozou no século XIX, converténdoo na actualidade nun espazo sociocultural que alberga o Centro de Xestión e Coñecemento Arqueolóxico da cultura dos castros (CXCA) e o Museo Galego do Xoguete e da Marioneta.

Título
Pazo de Fefiñáns (Cambados)
Descripción

Foi construído no século XVI por Juan Sarmiento Valladares, conselleiro do rei Felipe II de España. É un edificio de estilo renacentista con influencias italianas ao que se lle realizaron sucesivas incorporacións encargadas por Gonzalo Sarmiento de Valladares, vizconde de Fefiñáns. Actualmente, segue en mans dos descendentes dos marqueses de Figueroa, que residen nunha parte do pazo, e o resto está destinado á elaboración de viño da Bodega Gil Armada e das Bodegas del Palacio de Fefiñanes, a primeira que embotellou viño baixo a marca Albariño, en 1928.


Nas esquinas exteriores do palacio destacan os grandes balcóns circulares e a decoración renacentista sobre as xanelas. Na esquina este da muralla levántase unha torre independente, denominada torre da Homenaxe, e no extremo norte, unha ponte de traza barroca. No interior aínda se traballa un pequeno viñedo de cepas centenarias co que comezou a actividade vitivinícola na leira fai un século.
 

Pazo de Fefiñans

O pazo dálle nome á praza máis importante de Cambados e é un dos edificios máis destacados do impresionante conxunto histórico. A propiedade está aberta a visitas guiadas todo o ano, realízanse catas e pódese alugar para celebrar eventos.

Título
Pazo da Touza (Nigrán)
Descripción

Trátase dun edificio histórico de granito do século XVI, reformado posteriormente no século XVIII, no que sobresae a torre ameada que preside o terreo, de máis de 20 000 m². Algunhas das pezas máis destacadas do inmoble son a balaustrada da entrada principal, os escudos, as figuras humanas e as gárgolas con cabezas de león que protexen os xardíns autóctonos de camelias, con árbores centenarias e cun labirinto de buxo.

Pazo de Touza

A última reforma, en inverno de 2009, converte este incrible edificio nunha das mellores paraxes onde atopar un remanso de paz e tranquilidade para descansar. Os seus exteriores de aires aristocráticos contrastan co seu interior completamente reformado. Este pazo situado en Nigrán está considerado un dos edificios máis emblemáticos do Val Miñor.

Título
Pazo de Señoráns (Meis)
Descripción

Cruza as portas deste pazo, protagonista do naturalismo español do século XIX, e mergúllate na historia da Galicia feudal e matriarcal. Este inmoble, reconvertido en bodega, é un magnífico representante das casas fidalgas galegas. Parece remontarse ao século XVI, no que aconteceron episodios notables, como cando se hospedou aquí o último rei de Portugal, Manuel II, en 1910, despois de que se instaurase a república no país veciño e o monarca tivese que fuxir e esconderse entre os muros centenarios desta vivenda de Vilanoviña, en Meis.


Hoxe, o nome do pazo está intimamente ligado ao viño que leva o seu nome. Os viñedos que o rodean empezaron a cultivarse nos anos oitenta. Marisol Bueno e Javier Mareque, propietarios do pazo de Señoráns, foron uns adiantados ao seu tempo cando hai 25 anos confiaron na nobreza do albariño e apostaron polos viños de garda —con propiedades para envellecer en botella— con moi bos resultados.
 

Pazo de Señoráns

Agora, os seus fillos seguen adiante co proxecto e comparten coas e cos visitantes o seu particular modo de elaborar o viño. Nas súas bodegas tamén se empezou a destilar bagazo para elaborar licores e augardentes tradicionais galegos, procedentes de uva albariña.

Título
Pazo de A Saleta (Meis)
Descripción

É un pazo de labranza con orixes no século XVIII e cun xardín de estilo inglés recoñecido pola UNESCO por albergar unha das coleccións botánicas privadas máis importantes de España, con especies traídas de todos os continentes. Forma parte da Ruta da Camelia das Rías Baixas e pódese visitar todos os días do ano.


Existe constancia documental da propiedade desde 1721, cando Mateo Pérez de Caamaño herda as terras, onde manda construír unha casa inicial de labranza. Medio século despois, o seu neto maior construiría a capela dedicada á virxe da Saleta que lle deu nome á leira. En 1967 adquiriuna o matrimonio Gimson coa intención de convertela nunha referencia internacional da xardinería e botánica coa axuda da arquitecta paisaxista Brenda Colvin.

Pazo de A Saleta

O pazo é privado e está en mans da familia Rodríguez-Coladas, que adquiriu a propiedade en 1996 e coida con mimo, no corazón de Meis, do importante legado botánico deixado polo matrimonio Gimson, ao que se lle atribúe a introdución en España de especies únicas de camelia que hoxe están máis popularizadas.

Título
Pazo de Carballeira de Gandarón (Pontevedra)
Descripción

O pazo de Carballeira de Gandarón, de estilo barroco, foi construído por orde do arcebispo Sebastián Malvar Pinto a finais do século XVIII e, desde 1928, é sede da Misión Biolóxica de Galicia (MBG), que depende do Consello Superior de Investigacións Científicas (CSIC). A mediados do século XIX, traspasouse a propiedade a Jerónimo Malvar e Taboada, a quen se lle atribúe a ampliación do edificio e a creación do xardín.


As súas fontes, os estanques, o hórreo, a capela —hoxe museo— ou a pérgola atópanse entre os elementos máis significativos deste espazo, que conserva o seu estilo orixinario. Todo iso enmarca unha experiencia cargada de romanticismo nun espazo coroado por un amplo hórreo de 22 pés. O pazo está situado na parroquia de Salcedo, moi preto de Pontevedra, e na súa estrutura destacan a nivel arquitectónico os seus balcóns e chemineas, de estilo francés.
 

Pazo Gandarón

A instalación da MBG foi unha iniciativa do presidente provincial Daniel de la Sota, quen tamén estivo detrás da fundación do museo, da transformación do hospital e da construción de novas estradas de acceso. Estas dependencias públicas ocupan hoxe 12 hectáreas de terreo con tres edificios principais e outros de servizos.

Título
Pazo del Conde de Gondomar (Gondomar)
Descripción

Tamén coñecido como pazo do Conde ou pazo de Sarmiento, foi a residencia de Diego Sarmiento de Acuña, conde de Gondomar, título que recibiu de Felipe III. Este pazo levantouse presumiblemente sobre os restos dunha fortaleza medieval. Foi declarado BIC coa categoría de monumento en 1999.

No século XVI foi a residencia de García Sarmiento e Sotomayor, señor de Gondomar e Vincios, Peiteiros e Mogandáns, corrixidor de Granada e capitán xeral de Canarias. Pero a historia do inmoble está máis ligada ao seu primoxénito, Diego Sarmiento de Acuña, conde de Gondomar e nado neste pazo. Durante o reinado de Felipe II foi unha das figuras máis importantes da diplomacia española e chegou a ser nomeado embaixador de España en Londres.

Pazo del Conde de Gondomar

Mentres vivía o conde, o pazo pasou pola súa época de máximo esplendor, cunha grande extensión de terreo rodeado por unha muralla que chegaba ata as mesmas portas do que hoxe é a casa do concello de Gondomar. No século XVIII, un incendio causou graves danos no pazo e os sucesores do nobre galego restaurárono no século seguinte. Estes estaban emparentados cunha das liñaxes máis prestixiosas da nobreza española: os Fernández de Córdoba, descendentes do Gran Capitán, co que este condado se uniu aos títulos do ducado de Medinaceli.

Título
Pazo Torres de Agrelo (Redondela)
Descripción

No espazo que actualmente ocupa este edificio existiu, desde o século XVI, un mosteiro da orde franciscana que antes moraba na illa de San Simón e que recibiu os terreos do duque de Soutomaior. O edificio foi consumido por un incendio e reconstruído para, logo, ser abandonado tras a desamortización de mediados do século XIX.


Apenas hai datos confirmados dos seus propietarios posteriores. O pazo ocupou o lugar onde estaban as ruínas do mosteiro e as pedras do edificio orixinal aproveitáronse para a súa construción, arredor de 1865. A historia deste pazo redondelán está vinculada á figura do xeneral Antero Rubín Homent, natural deste municipio e distinguido na guerra de Cuba. En 1936, a familia Iturria adquiriu a propiedade e crese que, por esa época, se crearon a gruta e o estanque dos seus xardíns, como imitación dos de Santa Lucía en Portugal.
 

Pazo Torres de Agrelo

O pazo vive agora unha nova etapa de esplendor desde que no arranque do século XXI pasou a mans da familia Marcote. Rehabilitárono e dedicárono en parte ao cultivo da vide e a acoller celebracións e banquetes. Os seus xardíns acubillan impresionantes camelias e varios exemplares incluídos no Catálogo galego de árbores senlleiras.

Título
Pazo Montesacro (Cambados)
Descripción

Tamén coñecido como pazo de Santo Tomé, está situado na vila vella de Cambados, sobre un alto con vistas ao mar, e accédese desde unha praciña a través dunha ornamentada escalinata. Foi construído seguindo o estilo barroco da época por Diego de Zárate y Murga, I marqués de Montesacro, por decreto de Felipe V no século XVIII.
Na súa fachada destacan o elegante escudo de armas dos Zárate y Murga, timbrado pola cruz de Santiago, e a coroa do marqués, da cal sae un brazo esgrimindo unha espada. En 1937, a esposa do VIII marqués de Montesacro, Juana María Grisone, decidiu vender o pazo tras quedar viúva e sen fillos.

Pazo Montesacro

Nun primeiro momento pensouse que a propiedade pasaría a mans dun coñecido empresario da zona, pero a familia optou por cederlla ás Hermanitas de la Caridad para que puidesen ampliar o asilo que daquela se situaba no pazo de Torrado.
A súa historia é curiosa, xa que se destinou a un proxecto social e, en 1942, o pazo remodelouse para adaptalo ás necesidades requiridas para poñer en marcha ese centro de maiores, que é o que se utiliza na actualidade.