Casas señoriais pacíficas das Rías Baixas

Na parroquia de Santo Estevo de Oca había un antiga fortaleza dende o século XII, pero os primeiros vestixios materiais conservados do edificio datan de mediados do século XV e son contemporáneos do primeiro señores de Oca do que hai constancia documental: Álvaro de Oca e o seu fillo Suero. O inmoble, de estilo barroco, pasou por mans da familia Neira, da familia Gayoso ou da Casa de Comarasa ata pasar a formar parte do patrimonio da duques de Medinaceli.

Andrés Gayoso e o seu fillo Fernando foron os promotores da remodelación e ampliación do conxunto; Tamén se lles atribúe o deseño e construción do dúas pozas que constitúen o eixe central do seu xardíns espectaculares. A auga mellora a maxestade deste impresionante conxunto botánico, sen esquecer camiñar pola Carreira dos Tilos nin entrar na parte do xardín reservada para figuras de buxo inspiradas contos e cancións populares.

O pazo de Oca, coñecido como o versalles galegas pola xeometría e gran variedade de especies do seu xardín, está declarado Ben de Interese Cultural (BIC) e conserva o seu dobre aspecto de utilidade e beleza. Coexisten as plantacións ornamentais da propiedade viñedos, hortas de kiwi e coleccións históricas de maceiras. É, sen dúbida, un dos pazos galegos máis señoriais e mellor conservados. Podes visitalo en calquera época do ano ou alugar unha das súas salas para eventos.

A primeira noticia do actual pazo dos Quiñones de León remóntase ao século XVI, tal e como existía no lugar torre medieval chamada Lavandeira, propiedade da familia Tavarés. Como se pode deducir da inscrición no escudo presente na entrada principal, o edificio actual foi construído entre 1665 e 1670. Foi no século XIX cando Fernando Quiñones de León e de Francisco-Martín levaron a cabo as reformas que lle darían o seu aspecto actual e proxectaron o seu xardíns formidables, punto de encontro hoxe para varias xeracións de homes e mulleres de Vigo.

En 1924 o inmoble foi doado á cidade, e o parque antes privado abriu as súas portas ao público. Este espazo divídese no xardín de acceso, o xardín de rosas, o xardín francés, o xardín inglés, tamén coñecido como Prado de té, o sol e o bosque. En 1984 iniciouse o proxecto de limpeza e mellora do parque: ampliouse a estrada que hoxe o divide en dous e creouse unha lagoa seguindo os bosquexos do arquitecto paisaxista Francisco de Sales.

Foi declarado Ben de Interese Cultural Xardín Histórico (BIC) en 1955, e en 1991 as súas competencias foron transferidas á comunidade autónoma. O pazo alberga a museo con coleccións de pintura, escultura, artes aplicadas e coleccións de extraordinario interese para descubrir o historia de Vigo.

O pazo de Lourizán viviu o seu período de maior esplendor despois de ser adquirido no século XIX por Eugenio Montero Ríos, quen en 1909 encargou a Jenaro de la Fuente a reforma do impoñente edificio rodeado de 54 hectáreas de terreo. Foi nesta fase cando se incorporaron as súas características galerías acristaladas as terrazas superiores. A primeira referencia histórica á propiedade onde se atopa o edificio é un documento relixioso de harmonía entre clérigos do ano 1320.

A suxestiva beleza da propiedade vese reforzada polo feito de que foi a principios do século XX epicentro político e social da provincia. A nivel arquitectónico destacan espectacular escaleira, a súa fachada ornamentada e o seu tellado de lousa de estilo francés. Tamén ten un gran hórreo do século XVIII. Mención especial merece o xardín de Rías, cunha gruta e a Fervenza no seu inicio e un regato con meandros e pontes cuberto por unha espesa e alta copa arbórea.

Os herdeiros de Montero Ríos non puideron facer fronte aos gastos de mantemento do inmoble e na segunda década do século XX vendérono á Caixa Provincial de Aforros. O pazo está alí en mans da Deputación de Pontevedra desde a década de 1940 e actualmente alberga o Centro de Investigacións Forestais de Lourizán.

Unha visita ao pazo será unha experiencia inesquecible camiñando entre eles viñedos e exuberantes camelias. A orixe da Casa de Rubianes hai que buscala na Idade Media, cando no século XII o familia caamaño, propietario da Casa de Noia e fundador de Vilagarcía de Arousa, establécese na ría de Arousan. O pazo foi fundado orixinalmente en 1411 por García Caamaño e reconstruído 300 anos despois por Jacobo Ozores. Trátase dunha construción rectangular rodeada polo viñedo máis grande da comarca do Salnés.

No século XVIII o señor do Casa de Rubianes está exiliado a Francia e ao seu regreso a propiedade está moi deteriorada, polo que decide reconstruíla cos servizos dun arquitecto francés que lle dá o seu aspecto actual.

Cunha superficie próxima 70 hectáreas, as súas uvas cultívanse entre camelias. Crese que o primeiro intento ornamental realizado na propiedade realizouse en 1714, cando o edificio primitivo se transformou nunha casa señorial. O lagoa sapo, co seu enreixado e miradoiro, é a estrutura máis importante do xardín primitivo. O seu parque botánico é hoxe Xardín de Excelencia Internacional Camelia grazas aos seus máis de 4.500 exemplares e está aberto ao público.

Esta antiga casa de labranza do século XVIII está situada no corazón do val do Salnés e é un excelente exemplo do arquitectura neoclásica galego. Nos anos setenta o inmoble foi adquirido polo familia Piñeiro Lago, que restaurou o pazo, o patio e os edificios circundantes. A súa entrada está dominada por un espectacular hórreo de pedra 15 metros en lonxitude, o que o converte nun dos exemplares máis singulares de Galicia.

Na propiedade tamén se conserva unha capela e unha pía bautismal románica do século XII. Pero o elemento máis singular é o seu Xardín de Excelencia Internacional Camelia, deseñado a principios do século XX polo paisaxista francés Dorgambide e rodeado de árbores e bosques de carballos, castiñeiros, piñeiros e loureiros. O pazo do Quinteiro da Cruz conta tamén con viñedos de uva da Albariña, cos que elaboran o seu propio viño nunha adega anexa.

Esta construción señorial ten a alma dun museo ao aire libre xa que alberga máis de 300 especies botánicas diferente dos cinco continentes. Creado recentemente é o Bosque das Palabras, inaugurado en 2014 polo escritor Nélida Piñón, e o chamado xardín oriental. Pódese visitar durante todo o ano e rematar o día saboreando un Quinteiro da Cruz albariño ou un té verde, tamén da casa.

É un pazo do século XVII fundado por Álvaro Núñez Taboada. Estivo habitada ata principios do século XX, aínda que na súa última etapa só estaba reservada como residencia de vacacións. A nivel arquitectónico, os elementos máis interesantes do seu interior son os biblioteca, unha exhibición de armas e unha pía bautismal románica. A construción de estilo barroco ten un gran balcón e conserva no exterior unha capela, as casas de servizo, dous fornos, un alpendre, un hórreo e un pombal.

O aviador naceu neste pazo Joaquín Loriga, coñecido por realizar o voo Madrid-Manila en 17 etapas e 33 días en 1926. É o pazo máis señorial das terras de Deza e é unha das xoias do arquitectura rural galega. Foi bautizado por Emilia Pardo Bazán como O Palacio da Memoria. O último propietario que o ocupou foi José Cano Otero, presidente da Academia de Medicina e Cirurxía de Galicia.

O pazo foi adquirido por el Concello de Lalín en 2002, e en 2009, foi declarado Ben de Interese Cultural (BIC). Unha reforma recente devolveuna ao esplendor do que gozaba no século XIX, converténdoa hoxe nun espazo sociocultural que alberga o Centro de Xestión e Coñecemento Arqueolóxico da cultura dos castros (CXCA, polas súas siglas en galego) e do Museo do Títeres de Galicia.

Foi construído no século XVI por Juan Sarmiento Valladares, conselleiro do rei Filipe II de España. É un edificio de estilo renacentista con influencias italianas realizáronse sucesivas incorporacións por encargo de Gonzalo Sarmiento de Valladares, vizconde de Fefiñáns. Na actualidade permanece en mans dos descendentes dos marqueses de Figueroa, que residen en parte do pazo, destinando o resto á produción de viño da adega Gil Armada e da Adega Palazzo de Fefiñanes, o primeiro que embotellaba viño baixo o marca albariño, en 1928.

Nas esquinas exteriores do palacio o balcóns circulares e a decoración renacentista nas fiestras. Na esquina leste da muralla érguese unha torre independente, chamada manter, e unha ponte barroca no extremo norte. Un pequeno aínda se está traballando por dentro viñedo de vides centenarias o que deu lugar á actividade vitivinícola na explotación hai un século.

O pazo dá nome á praza máis importante de Cambados e é un dos edificios máis salientables do impresionante conxunto histórico. O inmoble está aberto a visitas guiadas durante todo o ano, as degustacións teñen lugar e pódense alugar para eventos.

É un edificio histórico de granito século XVI, reformado posteriormente no século XVIII, no que destaca a torre almenada que preside o terreo, que mide máis de 20.000 m². Unha das pezas máis salientables da propiedade é a balaustrada desde a entrada principal, os escudos, figuras humanas e gárgolas con cabezas de león que protexen os xardíns autóctonos camelos, con árbores antigas e un labirinto de buxo.

A última reforma, realizada no inverno de 2009, converte este incrible edificio nun dos mellores lugares para atopar un paraíso de paz e tranquilidade para descansar. Os seus exteriores aristocráticos contrastan co seu interior completamente renovado. Este pazo situado en Nigrán está considerado un dos edificios máis emblemáticos do Val Miñor.

Cruza as portas deste pazo, protagonista do naturalismo español a partir do século XIX, e afondar na historia da Galicia feudal e matriarcal. Esta propiedade, convertida en adega, é un magnífico representante das casas ancestrais galegas. Parece que se remonta ao século XVI e a el fan referencia a episodios notables, como ter aloxado o último rei de Portugal, Manuel II, cando en 1910 se estableceu a república no país veciño e o monarca tivo que fuxir e esconderse entre os muros centenarios desde esta casa de Vilanoviña, en Meis.

O nome do pazo hoxe está moi ligado ao viño que leva o seu nome. Os viñedos circundantes comezaron a cultivarse nos anos oitenta. Marisol Bueno e Javier Mareque, propietarios do pazo de Señoráns, adiantáronse ao seu tempo cando hai 25 anos confiaban no nobreza de Albario e optaron por viños envellecidos –con propiedades para envellecer nunha botella – con moi bos resultados.

Hoxe son os seus fillos os que continúan co proxecto e comparten cos visitantes a súa forma particular de facer viño. A destilación tamén comezou nas súas adegas orujo elaborar licores e licores tradicionais galegos, a partir de uvas Albariña.

É unha casa de labranza con orixes no século XVIII e cun xardín de estilo inglés recoñecido pola UNESCO para vivenda unha das coleccións botánicas privadas máis importantes de España especies traídas de todos os continentes. Forma parte do Ruta Camelia desde As Rías Baixas e pódese visitar todos os días do ano.

Hai constancia documental do inmoble dende 1721, momento no que Mateo Pérez de Caamaño herdou os terreos, onde mandou construír un inicial casa labrega. O seu neto maior construiría medio século despois a capela dedicada á Virxe da Saleta que finalmente deu nome á finca. Máis recentemente, en 1967, foi adquirida pola parella Gimson coa intención de facelo un referencia internacional de xardinería e botánica coa axuda da arquitecta paisaxista Brenda Colvin.

O pazo é privado e está en mans da familia Rodríguez-Coladas, que adquiriu o inmoble en 1996 e coida con coidado, no corazón de Meis, do importante legado botánico que deixou a parella Gimson, a quen se lle atribúe a introdución en España de especies únicas de camelia hoxe máis popular.

O pazo de Carballeira de Gandarón, de estilo barroco, foi construído por orde do arcebispo Sebastián Malvar Pinto a finais do século XVIII e é, desde 1928, a sede do Misión Biolóxica de Galicia, dependente do Consello Superior de Investigacións Científicas (CSIC). A mediados do século XIX a propiedade foi cedida a Jerónimo Malvar e Taboada, a quen se lle atribúe a ampliación do edificio e a creación do xardín.

As súas fontes, estanques, hórreo, capela –hoxe muse– ou o seu miradoiro están entre os elementos máis significativos deste espazo, que conserva o seu estilo orixinal. Todo isto enmarca unha experiencia chea de romanticismo nun espazo coroado por un amplo hórreo de 22 pés. O pazo está situado na parroquia de Salcedo, moi preto de Pontevedra, e a súa estrutura destaca arquitectónicamente balcóns e chemineas, estilo francés.

A instalación da Misión Biolóxica Galega foi unha iniciativa do presidente provincial Daniel de la Sota, que tamén estivo detrás da fundación do museo, da transformación do hospital e da construción de novos camiños de acceso. Estes organismos públicos ocupan hoxe 12 hectáreas de terreo con tres edificios principais e outros para servizos.

Tamén coñecido como pazo do Conde ou pazo de Sarmiento, foi a residencia de Diego Sarmiento de Acuña, conde de Gondomar, título que recibiu de Filipe III. Este pazo foi presumiblemente construído sobre os restos dunha fortaleza medieval. Foi declarado Ben de Interese Cultural (BIC) coa categoría de Monumento en 1999.

No século XVI era a residencia de García Sarmiento e Sotomayor, señor de Gondomar y Vincios, Peiteiros e Mogandáns, alcalde de Granada e capitán xeral das Illas Canarias. Pero a historia da propiedade está máis ligada ao seu fillo primoxénito, Diego Sarmiento de Acuña, conde de Gondomar e nado neste pazo. Durante o reinado de Filipe II foi unha das figuras máis importantes da diplomacia española e foi nomeado embaixador español en Londres.

En vida do conde, o pazo viviu o seu período de máximo esplendor, cunha gran superficie de terreo rodeada por unha muralla que chegaba ás propias portas do que hoxe é o concello de Gondomar. No século XVIII un incendio causou graves danos no pazo, que sería restaurado no século XIX polos sucesores do nobre galego. Estes estaban relacionados cunha das liñaxes máis prestixiosas do nobreza española, os Fernández de Córdoba, descendentes do Gran Capitán, cos que esta comarca se sumaba aos títulos do ducado de Medinaceli.

No espazo que ocupa actualmente este edificio existe desde o século XVI un edificio mosteiro do orde franciscana, que antes viviu na illa de San Simón e recibiu a terra do duque de Soutomaior. O edificio foi consumido polo lume e reconstruído e logo abandonado tras a desamortización a mediados do século XIX.

Apenas hai datos confirmados sobre os seus propietarios posteriores. O pazo ocupa o lugar onde estaban as ruínas do mosteiro e para a súa construción utilizáronse as pedras do edificio orixinal, cara a 1865. A historia deste pazo de Redondela está ligada á figura do xeneral Antero Rubín Homent, natural deste concello e distinguido na guerra de Cuba. En 1936 a familia Iturria adquiriu a propiedade e crese que foi creada por esa época a gruta e o estanque dos seus xardíns, a imitación dos de Santa Lucía en Portugal.

O pazo vive agora unha nova etapa de esplendor xa que a principios do século XXI pasou a mans do Familia marcote. Foi rehabilitado e dedicado en parte ao cultivo da vide e acollendo celebracións e banquetes. Os seus xardíns albergan impresionantes camelias e varios exemplares incluídos nel Catálogo de Senlleiras Arbores de Galicia.

Tamén coñecido como pazo de Santo Tomé, está situado na Vila Vella de Cambados, nun outeiro con vistas ao mar, e accédese desde unha pequena praza a través dunha escaleira ornamentada. Foi construído por Diego de Zárate e Murga, I Marqués de Montesacro, por decreto de Filipe V, no século XVIII e seguindo o estilo barroco da época.

Na súa fachada destaca o elegante escudo da familia Zárate e Murga, estampado polo cruz de Santiago, e a coroa do marqués, da que procede un brazo que empuña unha espada. En 1937 a muller do VIII Marqués de Montesacro, Juana María Grisone, cando quedou viúva e sen fillos, decidiu vender o pazo.

Nun primeiro momento pensouse que o inmoble pasaría a mans dun coñecido empresario da zona, pero finalmente a familia optou por trasladalo ás Irmás da Caridade para que puidesen amplialo asilo que daquela estaba situado no pazo de Torrado.

A súa historia é curiosa, xa que a propiedade señorial foi destinada a un proxecto social e en 1942 o pazo remodelado para adaptarse ás necesidades necesarias para poñer en marcha este centro de maiores, un uso que aínda conserva na actualidade.