Monasterio de Santa María de Armenteira

Non é díficil imaxinarse a contorna onde se sitúa este mosteiro hai varios séculos. Como moitos dos cenobios galegos atopábase nun lugar onde a vexetación envolvía co seu manto verde todo o pequeno val do arroio de Armenteira. Escondido entre esa natureza e ó abrigo do monte Castrove. A recado a súa fundación debeuse a outro templo máis antigo onde os ermitáns retirábanse para orar. Tal vez os monxes de San fructuoso habitasen o lugar. O vello mosteiro foi absorbido pola Orde do Císter entre os anos 1149 e 1162, e cinco anos máis tarde construíuse a actual igrexa. Cabe destacar o claustro do século XVII que presenta arcos de medio punto e boveda de cruceria. Este foi restaurado en 1969. No século XV entrou en épocas escuras debidó á rebaixa de poder dos monxes en favor dos grandes señores feudais. En 1523 pasa a formar parte da congregación de Castela e definitivamente abandónase en 1837, ano da desmortización da igrexa. Nos últimos anos o conxunto sufriu unha boa restauración e desde 1989 é habitado por unha pequena comunidade de monxas cistercienses que realizou un magnífico labor de conservación do mosteiro. Ademais contan cunha amable hospedería e realizan para a súa venda, xabóns de gran calidade feitos con aceites esenciais con propiedes naturais a base de herbas aromáticas, flores e plantas. A profundidade da portada dános unha idea do gran grosor destes muros. Os contrafuertes separán o tres naves polo exterior, e son rematadas coas súas respectivas ábsidas semicirculares que se atopan na cabeceira. Uns arcos fajones reforzan a nave apuntada central. Segundo a lenda, Ero, que era un cabaleiro da corte de Alfonso VII, decidiu construír un mosteiro, xa que así llo pide a Virxe nun soño. Isto supliría a incapacidade de ter fillos coa súa muller. Un bo día, durante un paseo polo campo, quedou prendado do canto dun paxaro. Despois volveu ó mosteiro. A súa sorpresa foi maiúscula cando se deu conta que ningún dos frades que coñecía estaba alí e todos foran substituídos por outros. A realidade non era esa, senón que pasaran douscentos anos desde o canto daquel paxaro